Historia szkoły

Początki szkolnictwa w Urzędowie sięgają XV wieku. Zapewne uczyli się w niej późniejsi studenci Akademii Krakowskiej. Urzędowianie, których w latach 1459-1659 było 51, a wśród nich takie późniejsze znakomitości jak Marcin z Urzędowa wybitny botanik i lekarz, Jan Michałowicz słynny rzeźbiarz polskiego renesansu, Józef z Urzędowa profesor prawa w Akademii Krakowskiej, Andrzej syn Wieńczysława wybitny prawnik i czołowa postać polskiego luteranizmu¹.

W 1763 r. szkołę parafialną założył wywodzący się z Urzędowa, kanonik wojnicki i fundator kościoła parafialnego ks. Józef Marszałkowski.

W 1802 r. w Urzędowie utworzono na wzór austriacki szkołę trywialną. Była ona jednoklasowa, ale o dwóch oddziałach i z jednym nauczycielem. W 1818 r. została opracowana szczegółowa organizacja szkoły. Była to szkoła powszechna kooedukacyjna.

W 1906 r. władze carskie wydały pozwolenie, aby powstała prywatna szkoła polska z programem naukowym szkół średnich. Inicjatorem jej utworzenia był m.in. Leon Hempel właściciel pobliskiego majątku Skorczyce, który przekazał na nią znaczne fundusze. W dniu 26 maja przybył do Urzędowa rejent Kancelarii Hipotecznej Sądu Pokoju w Janowie Lubelskim, celem sporządzenia aktu notarialnego założenia szkoły pod nazwą „Jagiellońska”². Inicjatorem takiego imienia dla szkoły był Leon Hempel³.

Członkami założycielami spółki byli: Józef Gładkowski, Aleksander Goliński, Antoni Grabowski, Józef Gozdalski, Franciszek Żyszkiewicz, Paweł Chęciński, Roman Gruchalski, Józef Jagiełło, Franciszek Jacniacki, Józef Jacniacki Piotr Wlaźlacki, Andrzej Jacniacki, Leonard Goliński, Jan Wośkowski, Błażej Dzikowski, Ignacy Mital, ksiądz Wincenty Klubecki, Władysław Zembrzuski dziedzic Moniak, Antoni Piasecki dziedzic z Popkowic, Leon Hempel dziedzic ze Skorczyc, Antoni Hempel dziedzic z Wałowic, Władysław Kalksztajn z dóbr w Dzierzkowicach. Członkowie zadeklarowali wnieść kapitał na ogólną sumę 2.972 rubli 76 kopiejek. Można te osoby podzielić na dwie grupy: pierwszą liczącą 16 osób stanowili miejscowi rolnicy, drugą w liczbie 6 osób sąsiadujący z Urzędowem ziemianie – ze Skorczyc, Popkowic, Moniak, Wałowic oraz ksiądz.

Miejscowi obywatele wpłacili kwotę 772 rubli i 76 kopiejek, a ziemianie wraz z księdzem 2.200 rubli. Głównym utrzymaniem szkoły miało być jednak czesne. Na czele spółki stał zarząd, w skład którego wchodziło 8 członków i 4 zastępców. Na czele Zarządu Spółki jako prezes stanął Leon Hempel⁴.

A oto opis sal lekcyjnych i nauki w progimnazjum: „Do klasy prowadziły drzwi od strony zajazdu Więckowskiego, po trzech stopniach schodów (jeszcze w 1904 r. w tej sali była herbaciarnia). Naprzeciwko drzwi była tablica szkolna, a przed nią stał długi sosnowy stół na krzyżakach dla nauczyciela. Izba zastawiona była dwoma rzędami kilkuosobowych ławek, ściany były malowane niebieską farbą kredową z brązowymi ornamentami. Prócz tablicy na ścianie wisiał krzyż i podział godzin (zamiast portretu cara, jak to było w szkole ludowej). Podłoga była malowana brązową olejną farbą. W jednym kącie sali były wieszaki na palta i czapki. Jednak najważniejszą różnicą było to, że tu panował język polski na wykładach i w czasie pauzy. Uczyliśmy się 5 godzin z 20 minutową przerwą między 3 i 4 godziną lekcyjną”⁵.

Potocznie szkołę nazywano „Jagiellonką”. Kierownikiem szkoły, która stała na straży ideałów narodowych był Franciszek Brzozowski. W pamięci uczniów szczególnie zapisała się też Aleksandra Decyusz, która uczyła przedmiotów humanistycznych.

Oprócz progimnazjum istniały trzyklasowe szkoły w Bęczynie i Rankowskim oraz szkoła elementarna w Rynku.

W czasie I. wojny światowej, w 1915 roku, gdy przetaczała się ofensywa wojsk, prawie 80 % zabudowy Urzędowa uległo spaleniu. Wśród nich kościół i budynki szkoły elementarnej i progimnazjum. Darowany przez Józefa Piaseckiego murowany budynek przy rynku stanowił solidną bazę lokalową dla „Jagiellonki”. Gdy budynek progimnazjum spłonął, szkołę przeniesiono do kamienicy Bijasiewiczów, która mieściła się w Rynku. W latach 1906-1915 ilość uczniów wynosiła ok. 120-130 dzieci. Po przejściu działań wojennych w 1915 roku do szkoły uczęszczało tylko 60 dzieci. W okresie 1918-1923 liczba uczniów wynosiła ok. 138-168, a dzieci pochodziły z Urzędowa i okolic. Przez szkołę przewinęło się 15 pedagogów, z których 10 pracowało od roku do 2 lat. Funkcję kierowników pełnili kolejno: Franciszek Brzozowski 1906-1915, Aleksandra Decyusz (1915-1918), Kazimierz Korcipiński (1919-1922), Feliks Kozubowski (1922-1923). Grono nauczycielskie w ostatnim roku szkolnym stanowili: Konstanty Alchimowicz, Franciszek Barwa, Aleksandra Decyusz, Wanda Dłużniewska, ks. Wiktor Jezierski, Feliks Kozubowski, ks. Konstanty Pabisiewicz, Józef Rachwał⁶.

Z powodu braku potrzebnych funduszy szkołę tą rozwiązano w 1923 roku. Progimnazjum stanowiło wstęp do pełnego średniego wykształcenia. Ukończenie dwóch, a następnie czterech klas w pobliżu miejsca zamieszkania zmniejszało znacznie koszty dalszego kształcenia. Urzędowianie mieli duże ambicje edukacyjne. Wynikiem funkcjonowania progimnazjum była kilka lat później znaczna ilość wykształconych lekarzy, prawników, inżynierów, nauczycieli oraz księży⁷.

Na miejscu progimnazjum utworzono 7 klasową szkołę powszechną, która przejęła niejako w spadku nazwę Jagiellonka. Grono nauczycielskie liczyło początkowo 10 osób, a kierownikiem był Leopold Warchołowski⁸.

W 1928 r. zastąpił go Michał Pękalski, który podjął inicjatywę wzniesienia budynku szkolnego, ale natrafiono na trudności lokalizacyjne i budżetowe. Kiedy uzyskano plac na budowę wybuchła wojna.

W czasie okupacji szkoła prowadziła działalność dydaktyczną, chociaż zabraniano nauczania historii, geografii i ograniczano nauczanie języka ojczystego. W związku z tym nauczyciele prowadzili tajne nauczanie wykorzystując program przedwojenny.

Po wyzwoleniu kierownika Michała Pękalskiego powołano na stanowisko inspektora szkolnego w Kraśniku, a kierownikiem szkoły w Urzędowie został Stefan Peimel. Utworzono Komitet Organizacyjny gimnazjum, mający na celu przygotowanie bazy materialnej i skompletowanie nauczycieli. W skład komitetu weszli: Stefan Peimel, Adolf Pomykalski, Wacław Gruchalski, Władysław Cieślicki, Tadeusz Więckowski. Dzięki ich niestrudzonej pracy zebrano fundusze z dobrowolnych ofiar społeczeństwa celem pokrycia wydatków związanych z remontem zrujnowanych pomieszczeń na szkołę oraz kupno niezbędnego sprzętu szkolnego i pomocy naukowych. Pierwszym przewodniczącym komitetu Organizacyjnego, a następnie Komitetu Rodzicielskiego był Adolf Pomykalski, który materialnie pomagał szkole. Oficjalnie Aktem erekcyjnym z 28 stycznia 1946 r. utworzono gimnazjum, ale szkoła funkcjonowała od 1 września 1945 roku. Gimnazjum mieściło się w rynku w dość ciasnym pomieszczeniu i nosiło nazwę „Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum Ogólnokształcące Ogniska Związku Nauczycielstwa Polskiego w Urzędowie”. Nauka trwała 4 lata. Do gimnazjum przyjęto po klasie siódmej szkoły podstawowej 137 uczniów. Po ukończeniu tej szkoły pełne wykształcenie w zakresie szkoły średniej osiągano w dwuletnim liceum. Pierwszym dyrektorem gimnazjum był Leopold Wójtowicz (1945-1949), następnie Stanisław Stachura (1949-1950), Ignacy Saja (1950), Stanisław Stachura (1950), Teodor Kurczyński (1950-1951), Tadeusz Kuśmiderski (1951-1954), a kadrę nauczycielską stanowili: Stanisław Stachura, Józefa Wójtowicz, Jadwiga Puff, Józef Rachwał, Witold Szymański, Marian Przybylski, Franciszek Barwa, Piotr Kałużny, ks. Franciszek Gzik. W roku szkolnym 1950-1951 szkoła została przemianowana na „Prywatne Koedukacyjne Liceum Ogólnokształcące Ogniska ZNP w Urzędowie”. Od 1 września 1951 r. szkoła ta została upaństwowiona. Przeniesiono ją w 1951 r. z rynku do Domu Ludowego.

Zarządzeniem Ministra Oświaty z dnia 31 lipca 1954 roku Liceum Ogólnokształcące w Urzędowie zostało zamknięte, a pracownicy i uczniowie automatycznie przeszli do szkoły w Kraśniku Fabrycznym. Przez 9 lat istnienia szkoła średnia w Urzędowie spełniła ważne zadanie. Do 1950 r. ukończyło ją 225 osób. Po zreformowaniu w 1950 r. i upaństwowieniu w 1951 r. świadectwo dojrzałości w Państwowej Szkole Ogólnokształcącej stopnia licealnego w Urzędowie otrzymało 69 absolwentów⁹.

Z inicjatywy Stefana Peimela powstał Komitet Budowy Szkoły w osadzie Urzędów. Dzięki wydatnej pomocy całej społeczności w latach 1949-1953 przy ulicy Wodnej powstał nowy budynek szkolny. Pierwszy dzwonek zwołujący dzieci z Urzędowa na naukę zabrzmiał w 1952 roku. Pieniądze na budowę uzyskano ze sprzedaży tzw. wygonu, czyli pastwiska przedmieścia Mikuszewskiego¹⁰.

Stefan Peimel był kierownikiem szkoły do 1972 r. Z jego inicjatywy rozpoczęto budowę Domu Nauczyciela, który oddano do użytku w 1975 roku.

Od 1975 r. szkoła w Urzędowie spełniała funkcję Zbiorczej Szkoły Gminnej. Dyrektorami szkoły w Urzędowie byli: w latach 1972-1974 Zdzisław Latos, 1975-1982 Jan Osiak, 1982-1984 Władysława Majewska, 1984-1985 Joanna Wójcik, 1985-1986 Władysława Majewska, 1986-1991 Alina Czarnota, 1991-2019 Zbigniew Gawdzik, 2019-2022 Krzysztof Kozłowski, w roku szkolnym 2022/2023 Ewelina Mielniczek pełniąca obowiązki dyrektora ZSO.

Trzeba przypomnieć, że w 1945 r. utworzono w Urzędowie dzięki inicjatywie Franciszka Barwy, Stefana Peimela, Adolfa Pomykalskiego gimnazjum koedukacyjne. Istniało do 1954 roku.

Patronem szkoły w Urzędowie był do 1939 r. Władysław Jagiełło. Placówka ponownie otrzymała to tradycyjne imię i w dniu 3 czerwca 1984 roku odbyła się uroczystość nadania imienia i sztandaru szkole¹¹. Po akceptacji Kuratora Oświaty, w dniu 1 września 1994 r., ponownie utworzono liceum w Urzędowie. Zespół Szkół Ogólnokształcących przyjął imię Władysława Jagiełły, od szkoły podstawowej, która wchodziła w jego skład.

We wrześniu 1996 r. rozbudowano szkołę. Otwarto nową salę gimnastyczną, zbudowano garaż na autobus i ciągnik, nadbudowano łącznika na pracownię komputerową i toalety dla drugiego piętra, cztery duże pomieszczenia z przeznaczeniem na bibliotekę z czytelnią, pracownie biologiczną i chemiczną oraz salę gimnastyki korekcyjnej¹².

Szkoła, a przede wszystkim szkoła średnia, o którą Urzędowianie tak wytrwale walczyli podnosiła prestiż miejscowości, zawsze była i jest nośnikiem cennych wartości kulturowych