Zajęcia rewalidacyjne i zajęcia z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej to odrębne formy wsparcia. Przede wszystkim należy pamiętać, że:

• organizuje się je na podstawie odrębnych przepisów,

• podstawą do ich organizacji są inne potrzeby uczniów,

• czas ich trwania różni się od siebie,

• od nauczycieli, którzy je prowadzą, wymaga się innych kwalifikacji.

Podstawa prawna do organizacji zajęć

Pierwsza różnica pomiędzy zajęciami rewalidacyjnymi i zajęciami z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej wynika z prawnej podstawy ich organizacji. Zajęcia rewalidacyjne organizuje się dla uczniów z niepełnosprawnością. Zajęcia specjalistyczne – dla wszystkim uczniów objętych pomocą psychologiczno-pedagogiczną. Zorganizowanie tych pierwszych jest obowiązkowe, jeżeli tylko uczeń posiada orzeczenie wydane przez poradnię. Wymiar zajęć określono w rozporządzeniu MEN z 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania w publicznych szkołach. Dyrektor nie może ani odmówić zorganizowania tych zajęć ani zmniejszyć ich wymiaru. Inaczej jest w przypadku zajęć specjalistycznych. Żadne przepisy nie określają ich wymiaru. W praktyce oznacza to, że o tygodniowym wymiarze tych zajęć decyduje dyrektor. W tym zakresie powinien działać we współpracy z organem prowadzącym. Zajęcia rewalidacyjne są formą wsparcia kierowaną wyłącznie do uczniów z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego. Takie orzeczenie wydawane jest ze względu na niepełnosprawność. Natomiast pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest udzielana wszystkim, niezależnie od tego czy posiadają orzeczenie czy też nie.

Czas trwania zajęć rewalidacyjnych i zajęć z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej

Prawodawca rozróżnił czas trwania zajęć rewalidacyjnych i zajęć z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Godzina zajęć rewalidacyjnych dla uczniów z niepełnosprawnością trwa 60 minut. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie ich w krótszym czasie. Trzeba jednak zachować ustalony dla ucznia łączny czas tych zajęć w okresie tygodniowym. 

Natomiast godzina zajęć specjalistycznych trwa 45 minut. Dopuszcza się prowadzenie tych zajęć, w czasie dłuższym lub krótszym. Tu też ważne jest zachowanie ustalonego dla ucznia łącznego tygodniowego czasu tych zajęć, jeżeli jest to uzasadnione jego potrzebami.

Kwalifikacje nauczycieli prowadzących zajęcia rewalidacyjne i specjalistyczne

Od tego, czy mamy do czynienia z zajęciami rewalidacyjnymi czy specjalistycznymi zależy również to, jakie kwalifikacje musi posiadać nauczyciel. Zajęcia rewalidacyjne prowadzą specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do zakresu niepełnosprawności dziecka.Z kolei zajęcia specjalistyczne mogą prowadzić nauczyciele posiadający kwalifikacje zgodne z rodzajem prowadzonych zajęć.

Co oznacza to w praktyce? Przykładowo, w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego dla dziecka słabowidzącego znalazło się zalecenie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych. Mimo że nazwa tych zajęć sugeruje, że to zajęcia specjalistyczne, to powinien prowadzić je specjalista z przygotowaniem w zakresie tyflopedagogiki. Czas ich trwania wynosi 60 minut

Rodzaje zajęć rewalidacyjnych

Zajęcia rewalidacyjne organizuje się dla uczniów z niepełnosprawnością. W ramach zajęć rewalidacyjnych w IPET należy uwzględnić w szczególności rozwijanie umiejętności komunikacyjnych przez: naukę orientacji przestrzennej i poruszania się oraz naukę systemu Braille'a lub innych alternatywnych metod komunikacji – w przypadku ucznia niewidomego;naukę języka migowego lub innych sposobów komunikowania się, w szczególności wspomagających i alternatywnych metod komunikacji (AAC) – w przypadku ucznia niepełnosprawnego z zaburzeniami mowy lub jej brakiem;zajęcia rozwijające umiejętności społeczne, w tym umiejętności komunikacyjne – w przypadku ucznia z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera.

Zajęcia rewalidacyjne dla uczniów z autyzmem – określone w programie zajęć rewalidacyjnych

Wykaz zajęć rewalidacyjnych oczywiście uwzględniany w IPET. Oprócz tego zwykle opracowuje się także program zajęć rewalidacyjnych. Warto jednak wskazać, jakie zajęcia rewalidacyjne są najczęściej wybierane dla uczniów z autyzmem. Trzeba przecież pamiętać, że w przepisach wskazano tylko przykładowe rodzaje tych zajęć. Rodzaje zajęć rewalidacyjnych dla uczniów z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, podobnie jak w przypadku innych rodzajów niepełnosprawności, są organizowane na podstawie zaleceń z orzeczenia oraz wyników WOPFU. Można jednak spróbować wskazać, które zajęcia są szczególnie zalecane. Uwagę należy zwrócić na: rozwijanie: umiejętności komunikacyjnych, percepcji wzrokowej, percepcji słuchowej, koordynacji wzrokowo-ruchowej,, koordynacji wzrokowo-słuchowo-ruchowej, sprawności psychofizycznej, orientacji przestrzennej, wspomaganie i wspieranie nabywania: umiejętności czytania, pisania, liczenia, samodzielności osobistej i społecznej zdolności do radzenia do radzenia sobie w nowych i trudnych sytuacjach, kształtowanie umiejętności: samodzielnego organizowania wypoczynku i rekreacji, asertywnego zachowania.

Zajęcia rewalidacyjne dla ucznia z niepełnosprawnością zakładają długookresowe wsparcie. Dlatego też warto planować je w taki sposób, aby na każdym spotkaniu ze specjalistom uczeń doświadczał nowych zadań – nawet, jeżeli mają podobne lub wręcz takie same cele. O tym, co można robić na rewalidacji rozstrzygają potrzeby ucznia. Z tego też względu trzeba pamiętać, że nie istnieje jeden, uniwersalny i wzorcowy przykład programu zajęć rewalidacyjnych. Planując pracę z uczniem warto jednak szukać inspiracji w gotowych opracowaniach.

Przykładowo, w czasie zajęć rewalidacyjnych realizowane są: usprawnianie motoryki małej, rozwijanie percepcji słuchowej, ćwiczenia wspierające rozwój mowy dziecka,, ćwiczenia rozwijające procesy poznawcze, usprawnianie kompetencji społecznych.

Terapia pedagogiczna a rewalidacja – różnice

Jednym z często pojawiających się problemów jest wskazanie różnic między zajęciami rewalidacyjnymi a terapią pedagogiczną. Otóż terapia pedagogiczna jest organizowana jako forma pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Zajęcia rewalidacyjne, jak zauważono wcześniej, są dedykowane uczniom z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego. Podstawowa różnica wiąże się więc z podstawą prawną ich organizacji. Co jeszcze odróżnia terapię pedagogiczną od rewalidacji?

Terapia pedagogiczna jest ukierunkowana na rozwój umiejętności percepcyjno-motorycznych i poznawczych. W pracy z terapeutą uczeń dąży do usuwania trudności rozwojowych oraz wykształcenie umiejętności zastępowania zaburzonych funkcji innymi.

Rewalidacja zakłada natomiast usprawnianie („naprawianie”) zaburzonych funkcji. Zajęcia nie są ukierunkowane na wyrównywanie braków, ale na wzmacnianie mocnych stron ucznia. Ich celem jest wskazanie, w jaki sposób te właśnie mocne strony mogą ułatwić mu funkcjonowanie. Celem zajęć rewalidacyjnych jest przywrócenie uczniowi z niepełnosprawnością sprawności, w takim stopniu, w jakim jest to dla niego osiągalne.

Podsumowanie, czyli zajęcia rewalidacyjne i specjalistyczne w krótkim zestawieniu

Podstawowym, ogólnym celem zajęć rewalidacyjnych jest takie oddziaływanie na ucznia, aby osiągnął najwyższy dla siebie stopień sprawności. Dlatego właśnie są to zajęcia zarezerwowane dla uczniów z niepełnosprawnością. Dzięki oddziaływaniom o charakterze terapeutycznym, usprawniającym czy korekcyjnym ma dochodzić u nich bowiem do niwelowania deficytów.

Z kolei zajęcia specjalistyczne to zajęcia z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Są zatem dedykowane nie tylko uczniom z niepełnosprawnością, ale wszystkim, u których stwierdzono konkretne potrzeby rozwojowe bądź edukacyjnych. Innymi słowy – dla ucznia z orzeczeniem wydanym z powodu niepełnosprawności, organizowane są zarówno zajęcia rewalidacyjne, jak i zajęcia specjalistyczne. Natomiast dla ucznia nieposiadającego orzeczenia organizuje się wyłącznie zajęcia specjalistyczne.

 

	Zajęcia rewalidacyjne	Zajęcia specjalistyczne
Podstawa prawna organizacji	Rozporządzenie MEN z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym Rozporządzenie MEN z 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół	Rozporządzenie MEN z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach
Uczestnicy	uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawność	uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawność
Czas trwania zajęć	60 minut	45 minut
Wymiar zajęć	Co najmniej 2 godziny tygodniowo	Ustala dyrektor działający zgodnie z ustaleniami zespołu nauczycieli i specjalistów, w porozumieniu z organem prowadzącym
Kwalifikacje nauczycieli	Zgodne z rodzajem niepełnosprawności ucznia	Zgodne z rodzajem prowadzonych zajęć

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2020 r. poz. 1280) – § 2 ust. 2, § 6 ust. 1 pkt 2 i ust. 2, § 16, § 17.

 -Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz.U. z 2020 r. poz. 1309) – § 6 ust. 2, § 7 ust. 10.

- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 3 kwietnia 2019 r. w sprawie ramowych planów nauczania dla publicznych szkół (Dz.U. z 2019 r. poz. 639 ze zm.).

- Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz.U. z 2020 r. poz. 1289) – §15 ust. 3, § 23.